Attention Defecit Disorder (ADD)

Kinderen met ADD zijn in het algemeen onoplettend, stil, dromerig, teruggetrokken, meer in zichzelf gekeerd en kunnen goed zichzelf vermaken. Hierdoor hebben kinderen met ADD met name in het lager onderwijs, mits het de interesse en/of aandacht trekt, meer moeite met het voldoen aan het gestelde tempo. Maar hun gedrag, voornamelijk gekenmerkt door inactiviteit, wordt in het merendeel van de gevallen niet als storend ervaren en wordt hierdoor de werkelijke oorzaak vaak over het hoofd gezien.

Wat is ADD

Wat is ADD? Iemand die ADD heeft beschikt over een gebrekkig werkend filtersysteem in de hersenen waardoor het informatieverwerkingsproces ( cognitief proces) op geheel andere wijze verloopt dan het geval is bij iemand die geen ADD heeft. Gedurende het informatieverwerkingsproces ondervindt iemand met ADD een bijzonder grote moeite bij het maken van onderscheid tussen relevante en irrelevante informatie. In eerste instantie gaat de waargenomen informatie volledig op in een mist van gedachten, wordt nagenoeg elk onderdeel van deze informatie als ‘even belangrijk’ ervaren, en eist de verwerking van deze informatie vanaf het moment van waarneming grotendeels de aandacht op. Dit heeft als gevolg dat iemand met ADD, om tot een bruikbare conclusie te kunnen komen, op geheel andere wijze leert, interpreteert, herinnert, denkt, waarneemt en oplossingen bedenkt.

Informatieverwerking

Voor een goede informatieverwerking is iemand met ADD genoodzaakt elk onderdeel van de waargenomen informatie, in combinatie met reeds geïnternaliseerde informatie, vanuit meerdere perspectieven te bestuderen, vervolgens verbanden te leggen, te analyseren en te vergelijken; elk stukje informatie zweeft immers gefragmenteerd rond in een mist van gedachten en vereist nagenoeg alle aandacht.

Pas daarna kan iemand met ADD de resterende, en daadwerkelijk bruikbare, informatie voor zichzelf verklaren en vervolgens internaliseren. Dit proces vergt veel tijd en energie waardoor iemand met ADD regelmatig over komt als dromerig, inactief, afgeleid, vermoeid, ongeïnteresseerd, impulsief denkend, impulsief handelend (waarvan het laatste zelden hyperactiviteit kent) en vaak de neiging heeft zichzelf terug te willen trekken.

Pas daarna kan iemand met ADD de resterende, en daadwerkelijk bruikbare, informatie voor zichzelf verklaren en vervolgens internaliseren. Dit proces vergt veel tijd en energie waardoor iemand met ADD regelmatig over komt als dromerig, inactief, afgeleid, vermoeid, ongeïnteresseerd, impulsief denkend, impulsief handelend (waarvan het laatste zelden hyperactiviteit kent) en vaak de neiging heeft zichzelf terug te willen trekken.

Hyperfocus

Toch betekent dit geenszins dat iemand met ADD niet in staat is te leren en hoewel het bovenstaand proces veel meer tijd en energie vergt betekent dit niet dat ADD invloed heeft op de intelligentie: eenmaal geleerd is en blijft geleerd. Bovendien beschikt iemand met ADD over het vermogen korte perioden achter elkaar een intense focus te genereren voor zaken die de interesse en/of aandacht trekken. Dit noemt men hyperfocus. Iemand met ADD kan op zo’n moment volledig opgaan, en zelfs excelleren, in hetgeen de interesse en/of aandacht trekt. Men raakt dan in een soort trance (tunnelvisie) waarbij de buitenwereld er niet meer toe lijkt te doen. Als de hyperfocus vervolgens afneemt is iemand met ADD ‘in het bijzonder’ dromerig, inactief, afgeleid, vermoeid, ongeïnteresseerd en geneigd zichzelf terug te trekken.

Creatief denken

Bovendien beschikt iemand met ADD over een ‘creatieve manier van denken’. Dit is ingegeven door de noodzaak elk onderdeel van de waargenomen informatie, in combinatie met reeds geïnternaliseerde informatie, eerst vanuit meerdere perspectieven te bestuderen, vervolgens verbanden te leggen, te analyseren en te vergelijken. Dit creatieve denken zorgt ervoor dat iemand met ADD, gedurende de loop van zijn of haar leven, interesse kan opbrengen voor veel uiteenlopende zaken en gaandeweg een leergierig, onderzoekend en kritisch analytisch denkend persoon wordt.

Dit ‘creatieve’ informatieverwerkingsproces stelt iemand met ADD in staat creatieve oplossingen te bedenken voor allerhande ontwikkelingen die zich voordoen en dit tevens te doen voor de problemen die deze ontwikkelingen met zich mee kunnen brengen. Op deze wijze is men (zeer) goed in staat, afhankelijk van de omstandigheid van het geval, te anticiperen en zichzelf keer op keer aan te passen. Gezegd kan worden dat iemand met ADD (zeer) bedreven is in het compenseren en verhullen. Iemand met ADD is hierdoor bijvoorbeeld in staat de problemen die hij of zij ondervindt op de werkvloer te verhullen en/of te compenseren zodat het op eerste gezicht lijkt dat hij of zij prima kan functioneren binnen het arbeidsproces.

Desalniettemin zorgt dit (creatieve) informatieverwerkingsproces ook voor (grote) nadelen. Enkele belangrijke voorbeelden hiervan zijn:

1. Het verwerken van bepaalde informatie vergt, in eerste instantie, veel tijd en energie. Hierdoor is men niet in staat deze tijd en energie voldoende te verdelen waardoor men zeer wisselend presteert.
2. In eerste instantie eist de waargenomen informatie, hoofdzaken inclusief bijzaken, grotendeels de aandacht op. Hierdoor dreigt men de aandacht voor andere taken te verzaken. Dit is een ‘zich continue herhalend’ proces en is men keer op keer genoodzaakt de aandacht te verleggen naar andere zaken die de aandacht opeisen; bij ADD kan men spreken van een ‘concentratiestoornis’.
3. Door de noodzaak informatie op creatieve wijze te verwerken is men geneigd langer te blijven hangen in de emotionele beoordeling; een adequate reactie komt vaak achteraf; als een secundair reactiepatroon.
4. Gezien het voorgaande, en afhankelijk van de omstandigheid van het geval, beschikt men over een intenser belevingspatroon; bepaalde ervaringen/indrukken hebben een diepere weerslag op de emotionele beleving en de verwerking ervan.
5. Als men volwassen wordt stijgen de verantwoordelijkheden, nemen de verwachtingen toe en wordt het leven complexer. Men ervaart in toenemende mate moeite voldoende in te spelen op een diversiteit van ontwikkelingen en dreigt men te verzanden in herhaaldelijk terugkerende problematiek.

Verdeling van aandacht

De hierboven genoemde vijf punten hebben voor iemand met ADD een bijzonder nadelige invloed op het organiseren/structureren van de dagelijkse gang van zaken. Een voorbeeld: een volwassene heeft meer verantwoordelijkheden hierbij kan men denken aan deelgebieden als huwelijk, gezin, studie, werk, collega’s, kennissen etc. Het onderhoud van, en de aandacht voor, deze deelgebieden vereist een hoge mate van organisatie/structuur. Voor iemand met ADD is dit een zeer moeilijke opgave omdat hij of zij niet in staat is de aandacht lang genoeg te vast te houden op één ding laat staan de resterende tijd en energie voldoende te verdelen over de andere deelgebieden. Men raakt het overzicht kwijt en chaos is het gevolg. Het voldoen aan het eigen verwachtingspatroon en aan dat van anderen blijkt dan een tijdverslindende en energierovende bezigheid.

Dit is zeker het geval wanneer zich vervelende ontwikkelingen voordoen die vervolgens grotendeels de aandacht opeisen. Een kettingreactie treedt vervolgens op richting de resterende deelgebieden. Een volwassene met ADD zal in eerste instantie ‘alles op alles’ zetten om de controle op de gang van zaken niet te verliezen maar zal al snel achter de feiten aanlopen, bouwen op herhaaldelijk teleurstellen en falen om vervolgens te verzanden; meerdere vicieuze cirkels zijn het gevolg. Voor iemand met ADD wordt dit als zeer vermoeiend en frustrerend ervaren en zal men regelmatig de indruk hebben en/of geven dat men zich overspoelt voelt door het leven.